احمد شاه مسعود قهرمان ملی افغانستان و کاندیدای جایزه ی صلح که دو روز قبل از حملات مرگبار یازده سپتامبر ترور شد ُ علی رغم حذف فیزیکی از صحنه معادلات افغانستان و منطقه هنوز تاثیرگذارترین شخصیت ملی در محدوده یافغانستان – پاکستان و تاجیکستان و حتی ایران و هند و کشمیر به شمار می رود.
تشکیل احزاب و گروه ها و ائتلاف های سیاسی و دینی و ملی حول محور شخصیت واهداف و برنامه های او در هنگامه ی انتخابات و یا رقابت های سیاسی به ویژه برای جلب آرای رای دهندگان نشان از این حضور و بروز دارد .از سوی دیگر وقوع حوادث خیزش های نوین از دو سال پیش در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا در جهت مطالبات دموکراتیک همسو با ارزش های ملی و بومی که مصادف شده است با صف بندی مجدد بنیادگراهای سلفی و تکفیری از سویی و سکولارهای بنیادگرا از سوی دیگر ضرورت نیاز به استمداد از اندیشه ها و روش ها و برنامه های نیروهای پیشرو و حامی دموکراسی که در بستر فرهنگ ملی و دینی خود بدون این که در ورطه ی خطرناک حذف و خشونت بیفتند احساس می شود. بی شک منطقه بحرانی خاورمیانه و به طور اخص افغانستان کههم چنان نهادهای مدنی و دموکراتیک پای نگرفته اند و یا بسیار ضعیف و سست می باشند وجود اشخاص و چهره هایی که تاثیر کاریزماتیک بر پیروانشان دارنددو چندان می باشد .
حال این شخصیت کاریزماتیک در جایگاه یک صلح بان و مروج مدنیت و ترقی نشسته باشد یا در جایگاه تکثیرکننده ی خشونت و نفرت وترورو بربریت. بی شک احمد شاه مسعود دانش آموخته ی دانشکده ی مهندسی کابل و آشنا به فرهنگ اروپا و مسلط به زبان فرانسه که با دغدغه ی دینی و ملی خود و متاثر از فرهنگ غنی و دور و دراز خراسان بزرگ و فرمانده ای که در گرماگرم نبرد برخلاف هم قطاران و رقیبان خود کتاب را همیشه با خود همراه کرده بود و دمی از حافظ دور نمیشد و از اندیشه های اصلاح طلبانه ی شریعتی غافل نبود امروزه روز بسیار و بسیار نیاز زمانه ی ماست .
در خندق عظیمی که امروز از پس تحولات کشورهای تونس و مصر و یمن و بحرین و لیبی و سوریه و عربستان و پیش از آن در افغانستان و پاکستان و … میان دموکراسی خواهان سکولار و بنیادگراهای طالبانیست خشونت گرا پدید آمده است و می رود که خشونت و خون را جایگزین تسامح و مدارا و گفتگو و مدنیت سازد راه و امیدی که احمدشاه مسعود” در کشوری که به نقطه ی آغاز تاریخ یعنی سال صفر رسیده بود” ُ گشود برای همگان نیازی فوری و حیاتی است . مسعود با اعتقاد و باور به هویت ملی و دینی خود و مردمانش بدون دست شستن از این داشته های خود دست یاری و همکاری و همفکری و گشودن درهای صلح و آشتی و همزیستی مسالمت آمیز را به روی جهان دراز کرد و با یاری گرفتن از آنان اعلام کرد که امنیت و صلح پایدار بدون مشارکت همگان و پذیرش هم برای زیستن غیرممکن است.از این روست که در تمام دوران مبارزات خود هیچ گاه مدرسه ای در حیطه ی اختیارات او تعطیل نشد و هیچ دختری از تحصیل بازنماند.
مسعود چه هنگامه ای که در برابر ماشین خردکننده ی انترناسیونالیسم آمرانه ی مارکسیستی شوروی و چه هنگامه ای که به تعبیر خود در برابر فاشیسم مذهبی طالبان ایستاد و مقاومت کرد ُ در هر دو واقعه از یک منطق پیروی می کرد و آن همانا منطق دموکراسی و عدالت برای مردم میهنش و امنیت و صلح جهانی برای همه ی بشریت .
در شناخت منطق و روش مسعود باید به یک اصل مهم توجه کرد که دفاع از میهن و منافع ملی در نزد او منجر به دگرستیزی و نفی دگرباشی نشد و او به شکلی کودکانه و خام و ناپخته و حتی لجوجانه اقدام به ضدیت و کینه ورزی با رقیبان و دشمنان و یا بیگانگان نکرد و بسیار مدبرانه و در پرتو عقل و درایت و خردی که بر پایه ی منافع ملی و درازمدت و پایدار و همیشگی ملتش استوار بود رفتار کرد. او باور داشت که یک دشمن هم زیاد است و از همه مهم تر که دشمن همیشگی نداریم .
جنبش یا بهتر بگوییم نهضت روشنفکری دینی در ایران و کشورهای فارسی زبان و شبه قاره و خاورمیانه الگوی عملی از تئوریهای برون رفت از توسعه نیافتگی و درماندگی دارند که یک نمونه آن در قامت شخصیت احمد شاه مسعود متجلی شده است .یاران و پیروان مسعود باید بدانند که رمز ماندگاری و پایداری مسعود نه در فرماندهی جنگ های پیروزمند او که در برخورداری از شاکله و شخصیتی فرهنگی و فکری و ملی و دینی و سیاسی “که به تعبیر شایسته ی تنی چند از یارانش به افق های دور نظر داشت و دچار روزمرگی و سیاست پردازی صرف نبود”
می باشد.پس شایسته است که یاران او و رهروان کاروان بزرگ اصلاح گری دینی در افغانستان و شبه قاره و آسیای مرکزی و غرب آسیا و شمال آفریقا توامان در عرصه های ایجاد تشکل های مدنی و سیاسی و فرهنگی و فعالیت های تئوریک و نظری و آگاهی بخش دینی و فکری و هم چنین مشارکت فعال در دولت سازی مدرن
داشته باشندتا سهم و نقش خود را در این راه سترگ ایفا کرده باشند.
نگارنده: حسین میرزانیا