سیاست های پارلمانی در جامعه ای مثل افغانستان باید به اساس عقلانیت معاصرشکل گیرد. مجلس نمایندگان به عنوان نهادی کارساز و مهم می تواند راهبردهای سیاسی و قانونی را برای آینده ی کشور ترسیم کند. نهاد سازی و آینده ی قانون مدار در هرجامعه ای از مجراهای مجلس نمایندگان پدیدار می گردد. در جامعه ی ما پروسه های سیاسی همان گونه ای که درگیر به چالش های ساختاری هستند مجلس نمایندگان هم به چالش های عمده و بی تفاوتی های اعضای مجلس نمایندگان روبرو گردیده است و همه در جریان هستید که مجلس نمایندگان چه کاستی های مهمی را دارا بود. من پیش ازدرآمد بر مسوولیت های ملی و عقلانی مجلس کاستی های مجلس را در دور اول، یاد آوری می کنم و شما عمدتآ درخواهید یافت که کی های مقصر هستند که این گونه پدیدارها شکل گرفته است.
- اتخاذ روش مدیریتی کلیشه یی و کلاسیک در روند اجراآت و تنظیم مسایل مختلف در مجلس گذشته، باعث هدر رفتن بسیاری از زمینه ها و فر صت های آن گردید. این روش در حالی که در خودش زمینه های بالندگی و پویایی را مجال بروز نمی دهد، از بروز و ظهور ظرفیت های بالقوه پارلمان نیز جلوگیری می کند. در این روش تلاش می شود تا چگونگی امور، زمینه های به وجودآمده، سفرهای رسمی، امور وجوه مالی در بسیاری موارد گنگ و نامشخص به پیش بروند. در نظرگیری این گونه ی مدیریتی نیز مجال نمی دهد تا روابط فعال و موثر بین مجالس کشورهای مختلف منطقه و جهان به وجود آید.
- عدم شکل گیری یک تشکل و گروه بزرگ درون پارلمانی که بتواند دیدگاه های مختلف را در جهت اهداف و منافع ملی کشور تنظیم نموده آن ها را در بخش های گوناگون بازتاب بدهد. مجلس گذشته کشور تا اخیر از داشتن یک چنین تشکل نیرومند و برخوردار از دیدگاهای ملی رنج برد. علاقه مندی به تبارزهای شخصی و انعکاس مشکلات مردم و حکومت به صورت فردی زمینه ها را برای ساختن یک گروه فعال و با برنامه مسدود کرد. همچنان عدم علاقه مندی حکومت به نضج گیری این مهم و تلاش های مکرر در جهت از هم پاشی گروه های کوچک پارلمانی، امکانات به وجود آمدن گروه پارلمانی مقتدر را از نمایندگان آگاه و متعهد گرفت. نبود گروه پارلمانی با قاعده های وسیع، کارایی و موثریت پارلمان را در فرایند کارهایش کاهش داد و همچنان نیروی ایستادگی و دفاع عقلانی در برابر فزون خواهی های حکومت را از آن سلب کرد.
- تسلیم مجلس در برابر فشارهای حکومت و تطمیع تعداد اعضای سودجوی آن با امتیازها، معاش های اضافی و تحفه های دیگر. ابزار فشارهای حکومت در چند سطح تنظیم شده بود. یک، وقع ندادن به موقعیت و جایگاه مجلس و شریک نساختن آن در مسایل کلیدی کشور مانند جرگه مشورتی صلح و روند مصالحه و گفتگو با نیروهای مخالف. دو، معطل قرار دادن قوانین تصویب شده از سوی مجلس و عدم اجرای آن از جانب حکومت. تاخیر و مشکل افرینی در مکتوب ها و مسایل اداری مجلس که از نظر قانونی اجراآت آن ها به حکومت مربوط می شد. این گونه برخوردها به تکرار صورت گرفته و حتا به گفته برخی از اعضای مجلس اجراآت کارهای اداری از سوی حکومت به ماه ها طول می کشید. سوم، تلاش های مستمر حکومت جهت خریدن تعداد زیادی از نمایندگان مجلس با پول و تقرر اعضای فامیل های شان در موقعیت های مهم دولتی.
- غیر حاضری های مکرر و خالی ماندن بسیاری از کرسی های مجلس ناشی از آن، سفرهای غیر رسمی با استفاده از امکانات مجلس، مصروفیت های تجاری برخی از نمایندگان و رفتن به دروازه های ادارات دولتی و سفارت ها و صرف بیش ترین وقت در پشت دروازه ها به خاطر کارهای بیرون از مسوولیت های نمایندگی از عوامل برجسته دیگر عدم کارایی مجلس گذشته بود.
- بسیاری از وقت ها از طریق رسانه ها دیده شد که مجلس نمایندگان نسبت به عدم حضور تعداد زیادی از نمایندگان و عدم تکمیل نصاب جلسه رسمی از بحث و تصویب روی مسایل مهم کنار رفتند. این مسأله باعث می گردید که تصویب موارد ضروری هفته ها و حتا ماه ها به تأخیر بیفتند. برخی از نمایندگان دل سوز حتا خودشان بارها از طریق رسانه ها گفته اند که تعدادی از اعضای مجلس روزها و حتا هفته های شان را در سفرهای غیر رسمی می گذرانند، این مسأله باعث به وجود آمدن دست کم دو آسیب کلان گردید. یک، باعث گردید که تا از مردم و خواسته های شان خوب نمایندگی نگردیده و مشکلات محل و منطقه از زاویه های گوناگون ارایه نگردد و از سوی دیگر روند کاری مجلس مختل گردد.
- متأسفانه اکثریت اعضای مجلس به صورت روزمره به ادارات مختلف دولتی سر زده و مسایلی شخصی و غیر رسمی شان را نسبت به کارهای اساسی در اولویت قرار می دادند، که این مسأله بخشی از فساداداری موجود در ادارات دولتی را دامن زده و باعث می گردید که با وساطت و پافشاری این نمایندگان و حتا اعضای خانواده شان به پست های گوناگون و مهم دولتی تقرر یابند. در عین حال در گیری با یک چنین مواردی سود آور باعث می گردید که مشکلات مردم از نظر دور افتاده و نا گفته بماند.
7. یکی از مشکلات مهم در کنار دیگر مشکلات و فشارها، وجود تمایل به گرایش های قومی و جنجال و غوغاها تحت نام منافع قومی در مجلس نمایندگان کشور بود. این مسأله باعث گردید تا نمایندگان تحت فشار فضای قومی قرار گرفته و از تعمق و بحث روی مسایل کلان ملی بیرون بمانند. بدون شک حضور مسایل قومی در وجود برخی نماینده ها زمینه ها را نسبت به برخوردهای عادلانه و توجه به مشکلات عمومی کشور از نظر آن ها می گیرد، مجلس گذشته بارها شاهد بحث های دامنه دار روی مسایل کوچک قومی بود. به جای مشغولیت به یک چنین مسایل پایین، می شد به موارد اساسی و حل معضلات ملی توجه صورت می گرفت و ما به حقوق و امتیازات تمامی بخش ها و طیف های قومی ساکن در کشور احترام می گذاشتیم.
بدون شک با درنظرداشت میزان پایین سواد در کشور بسیاری از نماینده ها از داشتن ظرفیت دانشی و سواد کافی بی بهره بودند. بناً عدم سواد کافی یکی از مشکلات بزرگ نمایندگان در مجلس گذشته بود. این خلای مهم یکی از آسیب های کلان نمایندگان به شمار می رفت و باعث گردید تا مجلس از حرکت های رو به پیش و بالنده باز بماند. همچنان عدم آگاهی خوب قانونی و مسایل حقوقی باعث گردید تا تعداد زیادی از نماینده ها نتوانند در بحث های اساسی و مهم سهم گرفته دیدگاه های خویش را ابراز کنند. در عین حال نبود دانش در نماینده ها از میزان کارایی و تاثیر گذاری مجلس در برابر فشارهای حکومت کاست و باعث گردید تا یک تعداد از نماینده ها به سادگی تسلیم خواست های رهبران خود و تیم بر سرقدرت گردند. هیأت اداری مجلس در برابر این مسأله کوچکترین توجهی مبذول نداشتند. این تعداد نماینده ها نیز پس از پنج سال هیچ گونه تغییراتی در ظرفیت و توانایی بحث و استدلال شان به وجود نیامد. گروه مدیریتی مجلس گذشته تا اخیر از کنار این واقعیت کنار رفته و آن را مورد توجه قرار نداد. همه ی این عملکردها ناشی ازعدم صلاحیت های مدیریتی وخردی آنانی بود که در راس مجلس نمایندگان قرار داشتند و نتوانستند در شکل گیری راهبردهای اساسی نقش سازنده را ایفا کنند.
حالا مجلس نمایندگان در آغاز کار خود است که باید روی خطوط متهم در گذشته ی خود راه نرود. اینک پرسش این جاست که چگونه می شود به این آرزو رسید. در حالی که بیشترین افراد موفق شده به مجلس آنانی هستند که در دوراول ناکام ترین افراد بودند. امر اساسی این است که مجلس معامله گر و بدون راهبرد کشور را به سمت بحران می کشاند. بر نمایندگان تازه وارد مجلس است که روند معامله گری را پایان دهند و راهبرد های اساسی سیاست های مجلسی را تدوین کنند در غیر آن دموکراسی و روند دولت داری در افغانستان بدون توسعه وسازندگی باقی می ماند.
شیوای شرق
